"Obowiązkowe" i "nadobowiązkowe" lektury Janusza II Radziwiłła w czasie jego nauki w liceum słuckim i podczas zagranicznych studiów

"Książę na Birżach i Dubinkach, utrwalony w Potopie Henryka Sienkiewicza jako szczególnie negatywny bohater, pertraktujący ze Szwedami, jest dostrzegany w powszechnej opinii w roli niefortunnego polityka i zdrajcy. Ta „etykieta” przysłania inne sfery działalności Janusza II, jego poziom intelektualny, zainteresowania kulturalne czy czytelnicze. W pracach, nie tylko historyków, pojawiają się lekceważące określenia Radziwiłła, np. Tadeusz Chrzanowski w książce Wędrówki po Sarmacji europejskiej scharakteryzował magnata birżańskiego, opisując jego portret, jako .jajogłowego, ryżowatego zdrajcę”1. W XVII wieku opinie o wojewodzie wileńskim nie były tak jednoznacznie negatywne. Wręcz odwrotnie, Jean de Labourer, towarzyszący królowej Marii Ludwice, podziwiał erudygę Radziwiłła, jego wspaniałe opanowanie języka francuskiego czy wreszcie duże obycie towarzyskie1 2. Nie wdając się w problemy weryfikacji ocen Janusza II, można jednak wskazać te sfery działalności magnata, które ukazują go w innym, bardziej korzystnym świetle." (fragm.